Waar is de tijd dat rockfestivals gelijk stonden aan alles wat buiten de lijntjes liep. Een beetje rebels en een beetje brutaal. Vrij en ongebonden. Geen, of zo min mogelijk, regels was de regel. De hedendaagse festivalgangers mijmeren alvast nostalgisch terug nu ook Rock Werchter-bezoekers letterlijk aan banden worden gelegd. Gechipte polsbanden om precies te zijn. Uw doen en laten op de festivalweide wordt nauwlettend in de gaten gehouden. En hier en daar pik je met een simpele polszwaai maar enkele voordelen mee. Privégegevens in ruil voor korting en controle. Een mooie deal of een akelige evolutie?

Sinds vorig jaar – maar vermoedelijk ook al langer – experimenteert de organisator van het festival Rock Werchter met slimme polsbandjes. Deze nieuwste rage festivalbandjes zijn voorzien van een elektronische chip (RFID-chip of Radio Frequency Identification). Via identificatie aan de hand van radiogolven kunnen vanop afstand gegevens die op de chip staan worden afgelezen. De toepassingen van het bandje zijn veelvuldig: het managen van de mensenstroom, cashless payment, kortingsacties, het bestrijden van ticketfraude of het mogelijk maken van sociale media updates. Dit alles levert de organisatoren massa’s waardevolle gepersonaliseerde data op die nuttig kan zijn voor de organisatie van komende evenementen.

De chipbandjes op Werchter dienen voornamelijk om te weten hoeveel mensen zich op het terrein bevinden in het kader van crowd control, luidde het in een officiële reactie van de organisatoren. Wie zich ‘gechipt’ op de festivalweide begaf merkte al snel dat het bandje veel meer dan crowd control beoogde. Bezoekers werden aangespoord om hun bandje te koppelen aan hun facebookprofiel, wat geregelde statusupdates mogelijk maakte aan de op het terrein aanwezige sharepoints. Deze koppeling werd meteen ‘beloond’ met 5 euro korting bij de aankoop van de officiële Werchter T-shirts en gratis toegang tot een tentoonstelling over muziekfotografie in het Antwerpse Fotomuseum. Daarnaast viel ook nog een maand gratis muziek én een Peugeot 208 te winnen. Enkel voor wie zijn privégegevens registreerde, wel te verstaan. En dat leverde meteen 30.000 ‘vrijwillige’ registraties op. Al valt over die vrijwilligheid wel te discussiëren. Eerder lijkt deze het gevolg van een commerciële dwang of groepsdruk.

Wat met de ingezamelde privégegevens gebeurde stond te lezen in de kleine lettertjes van de privacyverklaring op de festivalwebsite. De aandachtige lezer kwam zo te weten dat de privégegevens kunnen worden doorgespeeld aan elke officiële festivalpartner die zich had ingeschreven op de technologie. Volgens een woordvoerder bleek dat in 2013 enkel Peugeot te zijn. Van enige commerciële insteek zou geen sprake zijn.

Wettelijk kader

Aangifteplicht

Zag Live Nation met de polsbandjes de privacy over het hoofd? Zo lijkt het wel. MO* journalist Kristof Clerix nam een kijkje in het openbaar register van de Privacycommissie en vond nergens een aangifte van de RFID-polsbandjes terug. De Privacywet stelt dergelijke aangifte nochtans verplicht voor iedere verwerking van persoonsgegevens. Een vergetelheid? Dan wel eentje met mogelijks zware gevolgen, want de straffen voor het niet naleven van de aangifteplicht zijn niet min. Maar wat erger is, door te verzuimen aan de aangifteplicht lijkt privacy alvast niet de grootste zorg van de festivalorganisator. Dat wordt door de woordvoerster van Rock Werchter echter betwist: “natuurlijk vinden we privacy belangrijk, […] we wisten gewoonweg niet dat die aangifteverplichting bestond.” Nochtans heeft Live Nation de RFID-toepassing “herhaaldelijk met de Privacycommissie  besproken”. Wie uiteindelijk verantwoordelijk was voor de vergetelheid wordt dan maar in het midden gelaten. “Een bedrijf als Live Nation dient de wet te kennen”, aldus Privacycommissie voorzitter Willem De Beuckelaere. Wat er ook van zij, de privacy van duizenden Werchter bezoekers werd niet gegarandeerd. Zoveel is duidelijk.

Informatieplicht

De organisatoren bleken niet enkel de aangifteplicht te zijn vergeten, ook de informatieplicht die de Privacywet voorziet kon beter, zo getuigden enkele bezoekers. Zo werden festivalgangers aan de ingang niet op de hoogte gebracht van de chip in de bandjes, noch van de plicht om deze blijvend te dragen om zichzelf een toe- en uitgang tot het festivalterrein te verschaffen. Op de website werden de bandjes slechts aangekondigd als een hippe tool voor facebook-gebruikers, voordeeljagers en liefhebbers van prijsvragen, maar in werkelijkheid bleek het hebbeding veel meer dan dat.

Ook dit jaar maakt Rock Werchter gebruik van de RFID-technologie, al valt daar op het ogenblik van dit schrijven, 3 maanden voor de start van het festival en lang na de uitverkoop van de tickets, nog niets over te lezen op de festivalwebsite. Na persoonlijk contact met Live Nation leerden we dat het systeem gelijkaardig zal zijn aan dat van vorig jaar en dat de informatie daarover pas later zal worden bekendgemaakt. Dat Live Nation nu niet over het gebruik van de chipbandjes informeert op hetzelfde ogenblik dat de ticketverkoop start is op z’n minst bizar te noemen. Alsof je de spelregels pas uitlegt wanneer het spel al lang is begonnen. Festivalgangers verbinden zich door de aankoop van een ticket tot het huisreglement, maar moeten alle huisregels dan niet bij de aanvang duidelijk zijn?

Mentaliteitsswitch

Dat de chipbandjes bijna geruisloos hun intrede maken in ons dagdagelijkse leven, doet vermoeden dat een zeker niveau van normalisatie is opgetreden t.a.v. de nieuwe technologie. We zien enkel de voordelen en zijn ons amper bewust van de mogelijke nadelen of zelfs het onbehaaglijke van deze evolutie. Marketeers slagen erin jong en oud te lokken met allerlei hippe gadgets en voordelen, die de schaduwzijde  van het prijsgeven van privégegevens perfect weet te verhullen. We conditioneren jongeren tot het denken dat het perfect normaal is om voortdurend gevolgd en gemonitord te worden.

Besluit

De toegepaste RFID-truc is kinderspel. Terwijl bezoekers genieten van een snelle, gemakkelijke en sociale festivalervaring, verzamelen de organisatoren een heleboel persoonlijke data omtrent hun bezoekersgedrag en sociale activiteiten. De elektronische chipbandjes verschaffen toegang tot iedere dragers persoonlijke levensstijl en ervaringen. Verblind door het gebruiksgemak en de talrijke voordelen die dergelijke persoonsregistratie meebrengt, stellen we ons weinig kritische vragen bij deze evolutie. Waar festivalgangers destijds uitblonken in eigenheid en diversiteit, getuigt deze apathische houding van een doordrongen volgzaamheid die rockfanaten nog amper onderscheid van alles daarbuiten. We streven naar uniciteit maar gedijen liever bij de gecreëerde eenheidsworst. We laten ons met een beheerst gemak chippen en verhandelen hierbij onze persoonlijke data zonder veel weerstand. En waar zich toch nog enige tegenstand laat aftekenen, wordt deze door het plezier dat we kunnen ervaren geneutraliseerd. Liever beleven we de ultieme interactieve festivalervaring dan ons vragen te stellen bij weer een nieuwe beperking van onze persoonlijke vrijheid. En het eindpunt is nog lang niet in zicht. Want als we alle ethische bezwaren terzijde schuiven, kunnen marketeers hier erg ver in gaan. “We’re constantly pushing the boundaries of what’s possible”, klinkt het vanuit commerciële hoek. Niet de meest geruststellende boodschap, als je het ons vraagt. Klaar voor een nieuwe toekomst?