Wat zijn mensenrechten en waarom verdienen ze onze bescherming?
Mensenrechten zijn fundamentele rechten die ieder mens heeft. Enkel omwille van hun mens-zijn.
Mensenrechten zijn fundamentele rechten die ieder mens heeft. Enkel omwille van het mens-zijn. Ongeacht hoe iemand eruitziet, waar die persoon woont, of wat die gelooft... Iedereen wordt geboren met mensenrechten die niet kunnen worden afgenomen. Ze beschermen kwetsbare mensen, zoals kinderen, mensen met een beperking, oudere mensen, LGBTQI+-personen, families, gevangenen, mensen op de vlucht,… Ze beschermen jou. Je hebt altijd recht op die rechten: op school, op het werk, in de straat, overal.
Onze samenlevingen werden vroeger beheerst door machtshebbers, overheerst door wreedheid en onrechtvaardigheid. Rechten werden op basis van willekeurigheid gegeven. Duizenden jaren hebben mensen gevochten voor gelijkheid en rechten, soms met succes. Toen in de twintigste eeuw kwamen opnieuw dictators aan de macht. Er bleef geen recht over waar iemand zich op kon beroepen. Na de gruweldaden van de Tweede Wereldoorlog werd er gezocht naar een manier om te garanderen dat zoiets nooit meer kon gebeuren. Zo zijn mensenrechten geboren.
In de eerste plaats in de Universele Verklaring voor de Rechten van Mens (UVRM) van 1948. Het UVRM is een product van de Verenigde Naties (VN), een organisatie waar zo goed als alle landen in de wereld zijn vertegenwoordigd. Deze verklaring vormt de rode draad in het werk van de Liga voor Mensenrechten. Het bestaat uit 30 artikelen die van toepassing zijn op iedereen in de wereld, en alle rechten zijn even belangrijk, omdat ze gezamenlijk iemands menselijkheid garanderen.
Voorts werd het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) geschreven in 1950. Het EVRM is gecreëerd door de Raad van Europa (RvE). Die rechten zijn direct af te dwingen bij de Belgische rechter.
Het UVRM en EVRM zijn basisrechten die mensen nodig hebben om een menswaardig leven te leiden.
Er bestaat nog andere regelgeving die mensenrechten garanderen. Zo hebben we onze grondwet en het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (BUPO) dat veel burger- en politieke rechten beschermt. Denk aan het recht op non-discriminatie, vrijheid van meningsuiting, privacy, recht op een eerlijk proces en bewegingsvrijheid. De VN kent aanvullende verdragen gericht op een specifieke groep mensen of een onderwerp. Die goedgekeurde verdragen zijn direct van toepassing in België, zoals het Kinderrechtenverdrag, het Vrouwenrechtenverdrag, het Anti-racisme Verdrag,…. Er zijn ook mensenrechten die specifiek sociale, economische en culturele rechten verdedigen, zoals die in het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR). In totaal zijn er twintig mensenrechtenverdragen van de VN en veel Europese.
Mensenrechten vormen één geheel en kunnen niet los van elkaar worden gezien. Ze zijn onderling afhankelijk van elkaar. Zo kan je bijvoorbeeld alleen echt deelnemen aan democratische besluitvorming (bijvoorbeeld in jouw gemeente) als je de vrijheid van meningsuiting en vereniging hebt, maar ook in het kunnen voorzien in je levensbehoeften. Als je bijvoorbeeld geen dak boven je hoofd of eten hebt, zal je rol in het publieke leven beperkt zijn. En dat is juist belangrijk om de democratie goed te laten functioneren. Mensenrechten zijn dus waarden die onze samenleving eerlijk, rechtvaardig en gelijk houden.
Mensenrechten kunnen overigens wel onder voorwaarden worden beperkt. Die voorwaarden zijn in de wet vastgelegd. Daarnaast conflicteren mensenrechten soms met elkaar. Denk bijvoorbeeld aan het recht van één persoon om te zeggen wat hij/zij wil, en van de andere persoon om niet gediscrimineerd te worden. Die rechten moeten dan tegen over elkaar worden afgewogen. Daarvoor bestaat ook rechtspraak: beslissingen en redeneringen van Belgische en internationale rechters waar andere rechters zich later weer op beroepen.
Mensenrechten liggen vast in ons recht en zo kunnen ze ook worden afgedwongen. Als jouw mensenrechten worden geschonden kan je op basis van dat recht bescherming zoeken bij een rechter. In de eerste plaats zijn dat Belgische rechtbanken, maar er zijn ook verschillende internationale rechters die jouw mensenrechten kunnen afdwingen.
De Liga voor Mensenrechten is een vereniging zonder winstoogmerk (vzw), een beweging, en ook een ngo. Ngo staat voor niet-gouvernementele organisatie. Ngo’s worden soms ook non-profit, not for profit of social-profitorganisaties genoemd. Ngo’s zijn normaliter onafhankelijk van de overheid en hun werk is gericht op het publieke belang. Ze beschermen bijvoorbeeld het milieu, vechten tegen corruptie en beschermen onze rechten en vrijheden. Ngo's houden in de gaten of politici hun macht niet misbruiken. Ze houden de vele beslissingen over wetgeving en beleid in de gaten, informeren de bevolking daarover en trekken aan de alarmbel wanneer de overheid zich niet aan haar taak houdt. Ze fungeren voorts als doorgeefluik voor boodschappen van het volk aan politici: ze kunnen de stem van groepen versterken.
Ngo’s zorgen er dus voor dat de democratie goed werkt en dat de rechtsstaat wordt beschermd. Het is een gekende strategie van niet-democratische, populistische en/of dictatoriale overheden om ngo’s proberen monddood te maken door hen te schaden in hun reputatie en voortbestaan (bijvoorbeeld door financiering in te trekken of daarmee te dreigen). Het is daarom des te belangrijker dat ngo’s worden beschermd. In de eerste plaats door wetgeving. Maar ook mensenrechten zelf helpen daarbij. Jij kan ons, als burger, helpen beschermen door onze mening te uiten, te delen of te verspreiden, maar ook door je uit te spreken wanneer ngo’s onder vuur liggen en/of hen (financieel) te ondersteunen.
Ken je rechten, bescherm je rechten, deel je rechten. Want we verdienen ze! En geloof je in ons werk? Steun ons!
