Het vermoeden van onschuld, onschuldig tot bewijs van het tegendeel, het recht op privacy…. U heeft er vast ooit van gehoord. Maar niet voor lang meer! Als het van voormalig Procureur-generaal Yves Liégeois afhangt wordt binnenkort van alle baby’s een DNA-staal afgenomen en bewaard in een nationale databank. Groeit uw kind dan toevallig uit tot een misdadiger – hadden we dit niet voorspeld? – dan hebben we het DNA-materiaal alvast voorradig. Handig toch? Of een brug te ver? En Liégeois  is lang niet de enige die er zo over denkt…

Het omstreden voorstel

Voormalig Antwerps Procureur-generaal Yves Liégeois gaf in De Standaard van 16 november 2013 zijn visie op het veiligheidsbeleid. Hij pleit onomwonden voor de uitbreiding van het cameranetwerk, maar wat meer is, hij lanceerde het opvallende voorstel om van elke pasgeboren baby en inwijkeling een DNA-staal af te nemen en op te slaan in een nationale databank. Liégeois ziet in dergelijke drastische maatregelen “een grote stap vooruit voor de opheldering van misdrijven.” Al erkent hij wel dat het gebruik van DNA-gegevens omgeven moet zijn door strikte wettelijke criteria.

Alle privacy argumenten ten spijt, volgens Liégeois  moet een maatschappij durven nadenken over hoe ze haar burgers in de toekomst wil beschermen: “Maar voor die bescherming moet je iets durven prijs te geven. Onze privacywetgeving gaat veel te ver en botst bovendien met heel wat bepalingen uit het Wetboek van Strafvordering. Ik heb de wetgever daar al meermaals op gewezen, maar denk je dat er al iets is gebeurd? Neen hoor.”

Iemand bezwaar?

De morele bezwaren tegen het voorstel zijn legio. Zo ook de wettelijke bezwaren, gelet op de rechtspraak van het Europees Hof. En over het onrealistisch kostenplaatje was iedereen het al eens. Maar wat met de feitelijke risico’s van een DNA-databank?

Aan DNA-analyse wordt een haast feilloze reputatie toegekend. Ieders DNA is uniek, dus de kans op een toevallige identieke ‘match’ is quasi onbestaande. Over de foutmarge bestaan daarentegen minder garanties. DNA-stalen worden zelden in perfecte staat achtergelaten op de plaats van het misdrijf, en ook het verwisselen van stalen of een foutieve analyse in het labo valt niet uit te sluiten. De kans dat hierdoor iemand onterecht beschuldigd wordt is dus niet onbestaande, en bewijs van het tegendeel valt vaak bijzonder moeilijk te leveren. Of ziet men onschuldige verdachten slechts als collateral damage in de – dankzij DNA – voorspoedige jacht op schuldigen? In dat geval heeft u misschien niets te verbergen, maar toch zeker iets te vrezen.

Teruggefloten door Straatsburg

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in het Marper-arrest van 4 december 2008 dat de Britse nationale DNA-databank een schending uitmaakte van artikel 8 van het EVRM. De Britste praktijk betrof het permanent opslaan van DNA-stalen van elke aangehouden persoon, zelfs na een vrijspraak.

“De betreffende data blijft behouden, ongeacht de aard of de zwaarte van het delict waarvan het individu oorspronkelijk werd verdacht en ongeacht de leeftijd van de verdachte. Bovendien is de opslag niet gebonden aan een tijdslimiet en er bestaan slechts beperkte mogelijkheden voor een persoon om de data te laten verwijderen of te vernietigen”, aldus het Hof. Dit deed het Hof besluiten dat “de betreffende gegevensopslag een disproportionele inbreuk vormt op het recht op respect voor de persoonlijke levenssfeer van de klager die in een democratische maatschappij niet als noodzakelijk kan worden gezien”. Het Hof besloot eveneens dat het bewaren van DNA van niet-veroordeelde minderjarigen bijzonder schadelijk kan zijn voor hun verdere ontwikkeling en maatschappelijke integratie.

Controlementaliteit

Privacy is een keuze. Wie er geen behoefte aan heeft, ziet ook geen graten in de afbouw ervan. En dat is prima. Maar omgekeerd moeten diegenen die er wel belang aan hechten hun recht ook gevrijwaard blijven zien. We moeten dus op zoek naar een faire balans. Eén die rekening houdt met de verzuchtingen van allen. Burgers hebben recht op privacy, net zoveel als op veiligheid. Het is niet het één of het ander. We moeten trachten beide rechten naast elkaar te verwezenlijken. Dit gevoel werd wellicht nog het sterkst verwoord door politicus Patrick Dewael in zijn reactie op het voorstel van Liégeois . “We moeten altijd het recht op privacy en het recht op veiligheid afwegen. De grootste dienst die je aan criminelen en terroristen kan bewijzen is de basisprincipes van de rechtsstaat opzij schuiven en een Big Brother-maatschappij installeren. Wellicht zal zo’n databank meer misdrijven oplossen, maar absolute veiligheid bestaat toch niet. Vertrouwen is een betere leidraad dan angst om de samenleving vorm te geven.”

Besluit

Het voorstel van Liégeois  mag dan wel bij woorden zijn gebleven, het laat ongetwijfeld zijn – DNA – sporen na. Maatschappelijke veranderingen bereik je niet op één dag, maar zijn vaak een werk van lange adem. Het herhaaldelijk opwerpen van nieuwe, soms controversiële, zienswijzen is een eerste stap hiernaartoe. Tot het draagvlak binnen de samenleving ruim genoeg is om daadwerkelijk met wetgevende initiatieven op de proppen te komen. Algehele DNA-opslag past in dit kader. Waar de maatschappelijke consensus hiervoor tien of twintig jaar geleden eerder terughoudend – of zelfs onbestaande – was, groeit vandaag een zekere genegenheid voor voorstellen in die richting. Liégeois  voedt dit sentiment en cultiveert hierbij een apathische houding ten opzicht van privacy. Binnen zijn functie is een gedegen aanhangen van alle fundamentele rechten echter essentieel. Als hooggeplaatste magistraten het recht op privacy ondergeschikt maken aan de belangen die zij dienen, kan men niet anders dan dit grondrecht een reddingsboei toewerpen. Liégeois  dient te beseffen welk gewicht aan zijn woorden kleeft. Met privacy hoeft niet al te lichtzinnig te worden omgesprongen. Het beschermt ons net tegen een alziende overheid. En uit DNA valt bijzonder veel persoonlijke informatie af te leiden. DNA is m.a.w. een bron van kennis. En stond kennis niet gelijk aan macht?

Tags:

BIG BROTHER AWARDS LIéGEOIS

Reageer

Reacties worden gemodereerd. Onaanvaardbare inhoud wordt niet gepubliceerd.