Campagne “Geïnterneerd: cel of zorg?"
20 december 2012
De voorbije twee jaar heeft de Liga voor Mensenrechten intensief gewerkt rond het campagnethema internering. De reden hiervoor is dat we strijden voor hun recht op behandeling. Bij een derde van de geïnterneerden, namelijk zij die in de gevangenis verblijven, wordt dat recht geschonden.
Op dit moment zitten ruim duizend geïnterneerden in de gevangenis, waar ze niet de gepaste behandeling en begeleiding krijgen die ze zo hard nodig hebben. Nochtans schrijft de wet van 12 januari 2005 betreffende de interne rechtspositie van gedetineerden voor dat de gezondheidszorg gelijkwaardig moet zijn aan die in de vrije samenleving en dat deze aangepast moet zijn aan zijn specifieke noden (art. 88).
Op 21 april 2007 werd een interneringswet goedgekeurd die de wet van 1964 betreffende de bescherming van de maatschappij tegen abnormalen en gewoontemisdadigers moet vervangen. De interneringswet moet zorgen voor een professionalisering van de interneringsprocedure in ons land. Zo wordt het deskundigenverslag verplicht, zouden enkel geaccrediteerde experten nog psychiatrisch onderzoek mogen doen en nemen de strafuitvoeringsrechtbanken de taken over van de Commissies ter Bescherming van de Maatschappij. Tot op heden is deze wet nog steeds niet in werking getreden. Momenteel ligt de deadline op 1 januari 2013, maar na herhaaldelijk uitstel zal de interneringswet waarschijnlijk ook dan niet in werking treden. Oorzaak is onder meer dat een reeks uitvoeringsbesluiten nog steeds niet klaar zijn, bevestigt het kabinet van minister van Justitie Turtelboom.
De verantwoordelijke politici willen aantonen dat internering wel degelijk op de agenda staat en verwijzen maar al te graag naar de oprichting van de befaamde Forensisch Psychiatrische Centra die op dit moment gebouwd worden en vanaf 2014 plaats moeten bieden aan iets meer dan 450 geïnterneerden. Dat is nog niet de helft van de huidige populatie van geïnterneerden in de gevangenis. Er is bovendien nog steeds geen akkoord over wie deze centra zal beheren en uitbaten: Justitie of Volksgezondheid? Volgens de Liga voor Mensenrechten moeten geïnterneerden onder de gedeelde bevoegdheid van beide overheidsdiensten vallen.
In het kader van haar campagnethema rond internering, bracht de Liga voor Mensenrechten een boek uit, getiteld “Geïnterneerd: cel of zorg?”. Via dit boek krijgen geïnterneerden een stem. Het is geen boek met juridische termen of grote beloftes, maar wel één met een creatieve inslag. Op die manier zijn geïnterneerden niet langer een cijfer in een vergeten tabel, maar krijgen ze opnieuw een gezicht en een verhaal. De toekomst ziet er niet rooskleurig uit en de rechten van geïnterneerden lijken geen hoge prioriteit voor de beleidsmakers. De Liga voor Mensenrechten wil deze situatie drastisch veranderd zien. Daarom werd een manifest opgesteld met 12 standpunten.
Het manifest benadrukt het recht op behandeling voor geïnterneerden en het gebrek daaraan binnen de gevangenismuren. De overbevolking maakt van deze groep delinquenten een mikpunt van spot en mishandelingen. Zeker voor de mentaal gehandicapten onder hen, die zich het minst van al kunnen verweren. Deze mensen horen thuis binnen de gehandicaptenzorg. De instroom moet worden ingedijkt door van de interneringsmaatregel een uitzondering te maken en geen regel voor een bepaalde categorie van misdrijven. Daarnaast moeten de voorwaarden bij vrijheid op proef voor alle gedetineerden en in het bijzonder voor geïnterneerden geïndividualiseerd worden, zodat ze bij een schending van de voorwaarden niet meteen terug in de gevangenis worden opgesloten.
De Liga eist dat alle bepalingen betreffende de inobservatiestelling van geïnterneerden binnen de gevangenis geschrapt worden uit de wet van 2007. Zo zullen geïnterneerden niet langer in de gevangenis wachten op de aanduiding door de CBM van de inrichting waar hij of zij zal verblijven.
De nieuwe wet van 21 april 2007 schaft de Commissies tot Bescherming van de Maatschappij af en zo ook de functie van de psychiater die op de zittingen aanwezig is. De opvolging van de internering valt nu onder bevoegdheid van de strafuitvoeringsrechtbank. Gelet op de specifieke situatie van geïnterneerden en het grote verschil met gedetineerden is de Liga ervan overtuigd dat een psychiater verplicht aanwezig dient te zijn.
Het is van groot belang dat de capaciteit van de zorgteams binnen de gevangenis wordt vergroot. De beoogde gelijkwaardigheid tussen de gezondheidszorg binnen en buiten de gevangenis wordt absoluut niet bereikt. Ook een verruiming van de capaciteit binnen de IBM’s (Inrichting ter Bescherming van de Maatschappij) en een uitbreiding van het personeel dringen zich op. Ook het bestaande personeel dient zich bij te scholen. De vraag naar verzorgers is zeer groot, terwijl het aanbod bijzonder klein is. De Liga juicht initiatieven zoals de vorming Forensische Gedragswetenschappen aan de Universiteit Gent en de het keuzetraject “justitie en geestelijke gezondheid” voor de studenten maatschappelijk werk aan de Arteveldehogeschool dan ook toe.
Naar analogie met de uitspraak van 2 oktober 2012 door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) waarbij de Belgische staat een schadevergoeding van 24.000 euro moet betalen aan een geïnterneerde omdat hij jarenlang in de gevangenis verbleef – terwijl talloze rapporten duidelijk stelden dat hij daar niet thuishoorde – , ijvert de Liga voor een automatische schadevergoeding voor elke geïnterneerde die langer dan zes maanden in de gevangenis zit.
Ook alle sectoren van de geestelijke gezondheidszorg moeten aangemoedigd worden om geïnterneerden op te vangen in hun programma. Daarvoor zijn een sensibiliseringscampagne en meer middelen nodig. Aan de hand van quota moeten instanties financieel beloond worden voor de opvang van geïnterneerden.
Een van de belangrijkste kwesties die spelen binnen het beleid, is de bevoegdheid waaronder geïnterneerden vallen. Volgens de Liga moeten deze mensen onder de gedeelde bevoegdheid van Justitie en Volksgezondheid vallen. Daarbij staat Justitie in voor de bewaking en veiligheid en Volksgezondheid zorgt voor de geestelijke gezondheidszorg van haar patiënten. Het bestaande samenwerkingsakkoord tussen beide diensten betreffende de begeleiding en behandeling van seksuele delinquenten moet worden verbreed naar geïnterneerden in het algemeen.
De oprichting van de Forensisch Psychiatrische Centra in Antwerpen en Gent, is voor de Liga een opluchting. Desalniettemin is de discussie rond de uitbesteding nog lopende en is er nood aan de uitwerking van een forensisch psychiatrisch zorgcircuit met oog voor residentiële forensische behandelafdelingen voor kort of langdurig verblijf (FPC’s), forensisch psychiatrische verzorgingstehuizen, forensisch beschut wonen, dag of nacht verblijf met zowel therapeutisch als rehabiliterend karakter, psychiatrische zorg in thuissituatie en ambulante begeleiding.
De doelstelling van de nieuwe wet van 21 april 2007 is tweeërlei: enerzijds de bescherming van de maatschappij en anderzijds een gepaste begeleiding van de geïnterneerde met het oog op zijn re-integratie in de maatschappij. De wet lijkt voorrang te geven aan de eerste doelstelling. Om het therapeutische traject van de geïnterneerde niet in conflict te laten komen met de rigiditeit van de regelgeving, zal een letterlijke opname van de bijkomende uitvoeringsmodaliteit soelaas bieden.
Naast het manifest en de publicatie van ons boek “Geïnterneerd: cel of zorg?” is de Liga ook de straat op getrokken. Deze zomer hebben we aan alle grote Vlaamse stations met een Foursquare-actie mensen aangezet om in te checken in een gevangenis, in naam van een geïnterneerde. Onder de noemer “check in to check out” hebben we honderden virtuele handtekeningen verzameld. We hebben een gesprek aangevraagd bij de ministers van Justitie, Annemie Turtelboom en Volksgezondheid, Jo Vandeurzen om deze handtekeningen en ons manifest te overhandigen.
De media-aandacht rond de problematiek was dit najaar bijzonder groot. Sinds de veroordeling van de Belgische staat door het EHRM is internering weer een hot item geworden in de pers. Al jarenlang wordt België door verschillende internationale instanties op de vingers getikt voor het gebrek aan aangepaste opvang en behandeling van geesteszieke delinquenten. We hebben daarvan de vruchten kunnen plukken toen we ons boek voorstelden op de Boekenbeurs. Tien dagen lang konden we ons verhaal brengen en de mensen bewustmaken van deze schrijnende wantoestanden.
Eind november organiseerden we ons slotevenement, zijnde een debat in het Guislainmuseum te Gent. Ruim honderd geïnteresseerden, academici, beleidswerkers, zorgverleners, (ex-)geïnterneerden en familieleden kwamen luisteren naar het betoog dat gehouden werd door senator Bert Anciaux, Gentse gevangenisdirecteur Luc Stas, Dominique Willaert, artistiek leider van Victoria Deluxe en Werner Vanhout en Dirk Janssens, experten ter zake van de FOD Justitie. Moderator van dienst was journaliste Els Vanheuverzwyn. Het was een bijzonder boeiende avond waarbij publiek en panel op een constructieve manier met elkaar in debat gingen over de pijnpunten, noodzakelijke veranderingen en toekomstvisies omtrent internering. Het nawoord van CBM-voorzitter Henri Heimans toonde aan dat de problematiek op tien jaar tijd nauwelijks veranderd is. Laten we hopen dat met dit debat en onze hele campagne de beleidsmakers de ernst en dringendheid van de zaak inzien.
"Geïnterneerd: cel of zorg?" De stem van geïnterneerden
Het boek "Geïnterneerd: cel of zorg?" (uitgegeven door de Liga voor Mensenrechten, Gent, 2012) kan je bestellen in onze web-shop voor 15 €.
Deze tekst verscheen ook in FATIK - Tijdschrift voor Strafbeleid en Gevangeniswezen 2012#136.
Tags:
Reageer
Reacties worden gemodereerd. Onaanvaardbare inhoud wordt niet gepubliceerd.
