De nieuwe interneringswet: een wettelijk geregelde vergeetput blijft een vergeetput
28 maart 2007
De nieuwe interneringswet is goedgekeurd in het parlement. Volgens de Liga voor Mensenrechten is de nieuwe regeling voor geinterneerden een gemiste kans om een humanere behandeling van geesteszieke delinquenten te verzekeren.
De nieuwe interneringswet is goedgekeurd in het parlement. volgens de liga voor mensenrechten is de nieuwe regeling voor geïnterneerden een gemiste kans om een humanere behandeling van geesteszieke delinquenten te verzekeren. ‘Het recht op een aangepaste behandeling is nog altijd niet gegarandeerd.’
Iemand straffen heeft maar zin als die persoon verantwoordelijk is voor wat hij verkeerd gedaan heeft. Het Belgische strafrecht straft alleen wie verweten kan worden dat hij een misdrijf begaan heeft. Om te voorkomen dat er nog slachtoffers vallen, worden geesteszieke of mentaal gehandicapte daders geïnterneerd. Internering is een beschermingsmaatregel, die erin bestaat dat de pleger van het misdrijf voor onbepaalde duur wordt opgesloten en/of begeleid. In principe zouden geïnterneerden een behandeling moeten krijgen, die er (op korte of langere termijn) voor moet zorgen dat ze terug deel kunnen uitmaken van de vrije samenleving. De realiteit in België is vaak niet zo humaan. Door een eenzijdige klemtoon op hun gevaarlijkheid worden geïnterneerden in België vooral opgesloten, vaak zelfs tussen en zonder merkbaar verschil met veroordeelde gedetineerden. Van behandeling (en dus verbetering of genezing) is in veel gevallen geen sprake.
België is de voorbije jaren al verschillende keren op de vingers getikt door internationale mensenrechtencommissies (onder andere door het Comité Tegen Foltering van de Raad van Europa en het VN-antifoltercomité) voor de mensonwaardige behandeling van psychiatrische patiënten in de gevangenissen. De penibele situatie van de geïnterneerden heeft na al die jaren toch tot een wetgevend initiatief geleid. Op donderdag 1 maart is het wetsontwerp internering goedgekeurd in de plenaire vergadering van de Kamer. De forensische psychiatrie is een zeer complexe materie. Het is een braakliggend niemandsland tussen psychiatrie en gevangeniswezen, waar zich zelden een politicus waagt en waar de meest kwetsbare (en soms ook gevaarlijkste) leden van onze samenleving soms jarenlang wegkwijnen. Het wetsontwerp zorgt nu voor een betere wettelijke omkadering van internering
Toch zal de nieuwe regeling op zich het grote tekort aan behandelingsvoorzieningen niet oplossen. De grootste vrees is dat de nieuwe regeling er daarenboven voor zal zorgen dat de doorstroming van geïnterneerden vanuit de gevangenis naar de reguliere psychiatrie minder vlot zal verlopen en er dus nog meer geïnterneerden, verstoken van behandeling, in de gevangenissen opgesloten blijven. De overbevolkte gevangenissen riskeren voor veel geïnterneerden een vergeetput te blijven.
De beslissingen over het interneringstraject worden voortaan aan de gloednieuwe strafuitvoeringsrechtbanken overgelaten. Deze rechtbanken zijn ontworpen om over de strafuitvoering van veroordeelden te beslissen. Met de eigenheid van geïnterneerden is geen rekening gehouden. Zo zetelt er geen psychiater in deze rechtbanken. Er wordt tot internering overgegaan wanneer uit het psychiatrisch onderzoeksrapport blijkt dat de betrokkene lijdt aan een geestesstoornis die het oordeelsvermogen of de controle over zijn daden heeft tenietgedaan of ernstig heeft aangetast. Uiteraard is de bijstand van een psychiater nodig om het interneringstraject op een therapeutisch verantwoorde wijze verder uit te bouwen en te beoordelen. Psychiatrische problemen zijn zeer verscheiden en vergen een aangepaste behandeling. Wat voor een psychotische persoon een gepaste therapie is, kan een omgekeerd effect hebben voor een psychopaat. Om deze inschatting te maken is eerder kennis van psychiatrie dan van juridische zaken noodzakelijk.
De strafuitvoeringsrechtbanken zijn op 1 februari 2007 in werking getreden. Nu al kan worden vastgesteld dat ze de komende maanden aan een aantal kinderziekten het hoofd zullen moeten bieden. De rechtbanken worden geconfronteerd met organisatorische problemen. Toch is al beslist om de moeilijke materie van de internering op korte termijn bij hun bevoegdheden te voegen. De vrees bestaat dat de strafuitvoeringsrechtbanken de werklast niet zullen aankunnen, waardoor de output van geïnterneerden uit de gevangenissen nog zal verkleinen.
Buitenlandse commentatoren beschouwen internering als de meest ingrijpende maatregel in België. Op dit moment zijn er geïnterneerden die jarenlang opgesloten worden voor banale misdrijven. Internering zou een laatste redmiddel moeten zijn, dat alleen gebruikt wordt als het écht niet anders kan. Een ondergrens, die bepaalt dat internering alleen kan voor feiten waarop een straf van minimum één jaar gevangenisstraf staat, zou ervoor kunnen zorgen dat deze daders uit het interneringscircuit blijven. Ook zou de strafuitvoeringsrechtbank de mogelijkheid moeten hebben om onmiddellijk een geïnterneerde buiten de gevangenis (desgevallend ambulant) te laten behandelen onder het regime van vrijheid op proef.
Psychiatrische inrichtingen leveren de laatste jaren grote inspanningen om geïnterneerden op te nemen. Dat is een gunstige evolutie. Wanneer een patiënt echter een moeilijk moment heeft en (tijdelijk) hervalt in agressief of ander problematisch gedrag, wordt meestal besloten tot wederopname in de gevangenis. De wederopsluiting in de gevangenis is dikwijls een maatregel die niet in verhouding staat tot de tijdelijke therapeutische moeilijkheden, waardoor de geïnterneerde opnieuw voor jaren opgesloten wordt.
Nu wordt de beslissing over de wederopname eenzijdig genomen door de procureur des Konings. In het wetsontwerp wordt die overgeheveld naar de strafuitvoeringsrechtbank. Het is een verbetering dat een onafhankelijke rechter zal beslissen en de geïnterneerde gehoord zal worden.
Desondanks bestaat de vrees dat men nog steeds te snel zal overgaan tot wederopname. De huidige situatie wijst uit dat het zeer moeilijk is voor wederopgenomen geïnterneerden om terug uit de gevangenis te raken en opnieuw een goede behandeling te krijgen. Het is spijtig dat er geen strengere criteria voor wederopname in het wetsontwerp ingeschreven zijn.
De hervorming van de internering heeft lang op zich laten wachten. Dat ze er uiteindelijk zal komen, is een goede zaak. Toch kunnen we enkel besluiten dat dit ontwerp een gemiste kans is om een humanere behandeling van geesteszieke delinquenten te verzekeren. De huidige hervorming van de internering leek een ideale gelegenheid om verandering te brengen in deze schrijnende situatie van geïnterneerden in de gevangenissen. Jammer genoeg besliste de wetgever er anders over. De procedures veranderen, maar het recht op een gepaste behandeling is nog steeds niet wettelijk gegarandeerd.
De kloof tussen politieke beloftes en realisaties loopt als een rode draad door het interneringsbeleid. Deze regering heeft al veel initiatief getoond, maar de uitvoering bleef dode letter omdat de middelen nooit zijn vrijgemaakt. Het ware engagement ten opzichte van één meest kwetsbare groepen in onze samenleving zal maar blijken bij het toekennen van het budget.
Reacties worden gemodereerd. Onaanvaardbare inhoud wordt niet gepubliceerd.
