Dinsdag 25 augustus 2008 sprak het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zich uit in de zaak Giuliani en Gaggio t. Italië. Eisers in deze zaak waren de ouders en zus van Carlo Giuliani die omkwam bij een betoging tijdens de bijeenkomst van de G8 in Genua in 2001. De nabestaanden meenden dat de Italiaanse staat was tekortgeschoten in de bescherming van het recht op leven, dat hij slachtoffer was geworden van een vernederende behandeling en dat er geen eerlijk proces was geweest.

De feiten

Op 19, 20 en 21 juli 2001 vond een G8 top plaats in Genua. De Genuese politie verwachtte heel wat demonstranten en vreesde dat de betoging woelig zou verlopen. Ze hadden dan ook een hoop versterking uit andere steden gevraagd en een heus veiligheidsplan opgesteld. Een deel van het veiligheidsplan werd echter de laatste dag nog gewijzigd, en niet alle politieconvooien waren hiervan op de hoogte. Zo kwam het dat rond 15u de politie een deel van de betogers te lijf ging met traangas en matrakken, omdat ze dachten dat deze van de opgegeven route waren afgeweken, terwijl dit niet het geval was. Deze onterechte interventie zorgde ervoor dat de sfeer van de betoging heel gespannen werd.

Het incident dat leidde tot de dood van Giuliani vond twee uur later plaats. Een politieauto die twee gewonde agenten afvoerde, raakte door een fout van de chauffeur klem tussen een container en een massa demonstranten. De wagen werd bekogeld met stenen, ijzeren buizen en planken. Eén van de gewonde agenten raakte in paniek. Hij waarschuwde de demonstranten op te houden met het geweld en toen dat niets uithaalde, loste hij twee schoten. Carlo Giuliani werd getroffen en stierf aan zijn verwondingen. De chauffeur begreep niet wat er allemaal gebeurde en probeerde zo snel mogelijk weg te komen. Hierbij reed hij twee maal over het lichaam van Giuliani.

De Italiaanse autoriteiten stelden dadelijk een onderzoek in naar de dood van Carlo Giuliani. Op 5 mei 2003 beëindigde de onderzoeksrechter het onderzoek. Ze stelde dat de agent niet de bedoeling had gehad om Giuliani te doden. Hij had gevuurd uit zelfverdediging, namelijk om zichzelf en zijn collega’s te beschermen tijdens de gewelddadige demonstratie. De Italiaanse overheid werd niet aansprakelijk gesteld voor de dood van Carlo Giuliani.

De ouders en zus van Carlo Giuliani waren het hiermee niet eens en trokken naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Ze riepen de schending in van artikelen 2 ( het recht van eenieder op leven wordt beschermd door de wet), 3 (het folterverbod), 6 (het recht op een eerlijk proces).

De beoordeling van het Hof

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna EHRM) beoordeelt de mogelijke schending van het recht op leven in drie facetten: (1) gebruikte de overheid overmatig geweld?, (2) nam de overheid voldoende voorzorgen om het leven van Giuliani te beschermen? en (3) volstond het onderzoek naar het overlijden?
De eerste vraag beantwoordt het Hof negatief. Volgens het Hof had de agent in kwestie voldoende redenen om te geloven dat hijzelf en zijn collega’s in gevaar verkeerden. Hij handelde dus uit zelfverdediging.
Om de tweede vraag te kunnen beantwoorden, moet het Hof nagaan of de Italiaanse overheid de veiligheidsoperatie die dag zo gepland, georganiseerd en uitgevoerd heeft dat het risico van dodelijk geweld minimaal was. Het Hof wijst meteen op de communicatiefouten die leidden tot de aanval op de demonstranten om 15u, maar voegt er meteen aan toe dat er geen direct verband is met de dood van Giuliani twee uur later. Het Hof stelt verder een hoop –terechte- vragen over de opleiding en ervaring van de agent die schoot, de coördinatie van de politietroepen die dag en het achterblijven van de ongewapende jeep tussen de demonstranten. Het komt tot het besluit dat het onderzoek naar het overlijden van Giuliani niet grondig genoeg werd gevoerd om te kunnen besluiten dat deze zaken een rol hebben gespeeld.
En zo komen we meteen bij het antwoord op de derde vraag. Voor het Hof was het onderzoek door het Italiaanse gerecht te oppervlakkig om te kunnen vaststellen wie verantwoordelijk was voor het overlijden van Giuliani. Meer bepaald werd niet onderzocht of de veiligheidsmaatregelen die dag voldoende waren, waarom de gewonde agenten niet direct naar het ziekenhuis gebracht werden en hoe het had kunnen gebeuren dat de jeep geïsoleerd tussen de demonstranten terechtkwam. Het Hof veroordeelde Italië dan ook voor een schending van artikel 2 EVRM wat betreft het procedurele aspect. Het Hof besliste dat het onnodig was de mogelijke schendingen van artikel 3, 6 en 13 EVRM te onderzoeken.

Op het eerste zicht lijkt het Hof wat mild voor de Italiaanse overheid. Het recht op actie komt de laatste tijd wel vaker onder druk te staan door overbezorgdheid van gemeenten en agressief politieoptreden. Een duidelijke uitspraak van het Hof ware een mooie zaak geweest. Anderzijds kunnen we van een Mensenrechtenhof moeilijk verwachten dat het oordeelt op basis van een buikgevoel. Door het gebrekkige onderzoek heeft de Italiaanse overheid een gefundeerde uitspraak over de verantwoordelijkheid voor de dood van Giuliani onmogelijk gemaakt.

Het volledige arrest is terug te vinden hier.

Tags:

BELEIDSBEïNVLOEDING MENSENRECHTEN RECHTSPRAAK

Reageer

Reacties worden gemodereerd. Onaanvaardbare inhoud wordt niet gepubliceerd.