Corona heeft in een reeks landen een noodtoestand, een volmachtenregering of nooddecreten uitgelokt. Ook bij ons. Gerechtvaardigd? 'We vinden het raar dat er geen mensenrechtenexperten bij waren.'

n de week waarin de exitstrategie duchtig besproken en bediscussieerd werd, spraken wij Kati Verstrepen. Sinds vandaag kunnen de mensen weer gaan winkelen. Toch zitten we nog steeds met een regering met volmachten.

Bij ons, in Europa en bij uitbreiding in de wereld is corona dus niet enkel een aanzet gebleken voor een gezondheidscrisis of een financieel slagveld; binnenkort overzien we misschien ook de gevolgen van de vergeten mensenrechtencrisis. Althans, dat lezen we toch in Verstrepens antwoorden, terwijl we haar bellen in de videochatroom - met Skype dat privacy garandeert: belangrijk voor een mensenrechtenadvocate.

Wat baart u momenteel de meeste zorgen?
Kati Verstrepen: 'De installatie van coronacallcenters. We vreesden het ergste met die corona-apps, maar dan kwamen die callcenters. Nadat we het advies van de Gegevensbeschermingsautoriteit over het koninklijk besluit, dat aan de basis ligt van de oprichting van een databank, hoorden, dachten we: jeetje, het wordt alleen maar erger met die databank.'

Wat zijn precies de betwiste callcenters?
'De contacttracing zou niet gedaan worden door een app, maar door mensen. Stel de dokter test jou op corona. Het resultaat gaat dan naar een databank die centraal beheerd wordt en verbonden is met een callcenter. Zo vragen ze je dan met wie je de afgelopen 48 uur in contact bent geweest.'

'Wij hebben daar twee bezorgdheden over: ten eerste is het heel onduidelijk welke gegevens daarin opgeslagen worden en wie de databank gaat beheren, ten tweede weten we niet hoe lang de gegevens bewaard worden.'

Wat doet de Liga in de huidige crisissituatie?
'In het voorbeeld met die corona-apps gaan we lobbyen en het publiek sensibiliseren: "Dit is een ernstige inbreuk op de mensenrechten." Soms zien we dat er in de wetgeving die tot stand komt, rekening gehouden wordt met onze adviezen. Meestal is dat niet zo. Dat is heel frustrerend.'

"Zoveel jaar na de aanslagen wordt de verhoogde aanhoudingstermijn van 48 uur nog steeds gebruikt, ook voor een kleine kruimeldief"

'Dan moet er nagedacht worden of we een procedure voeren voor het grondwettelijk hof. Soms doen we dat en heeft dat succes. Maar bon, we hebben natuurlijk liever dat er meteen naar ons geluisterd wordt.'

U vindt dat een mensenrechtenexpert aanwezig had moet zijn bij gesprekken omtrent de exitstrategie. Kunt u uitleggen waarom?
'Omdat die covidmaatregelen een enorme impact op mensenrechten hebben. We vinden het raar dat bij de beslissing over die maatregelen de mensenrechtenexperts niet worden geraadpleegd. Bijvoorbeeld in het kader van die databank had veel onduidelijkheid weggenomen kunnen worden. Ik denk dat de bevolking meer begrip had getoond als er duidelijk uitgelegd werd waarom maatregelen genomen werden.'

We zien dat veel grondrechten nu niet in acht worden genomen. Kan je dat rechtvaardigen in een noodsituatie als deze?
'De overheid heeft de plicht om het belangrijkste grondrecht dat er is te beschermen: dat wij kunnen leven en dat we gezond zijn. Je hebt niet veel aan recht op onderwijs als je dood bent.'

'Het is dus zeker gerechtvaardigd dat in zo’n noodsituaties de overheid ingrijpt en een aantal basic rechten inperkt, maar enkel op voorwaarde dat het wettelijk kader duidelijk is geregeld en er ook een duidelijke beperking in de tijd is.'

U ziet dat in meer landen in de EU die noodsituatie ingezet wordt. Maakt u zich daar dan geen zorgen over?
'Zeggen dat ik me daar geen zorgen over maak is iets anders, want dat kan snel misbruikt worden. Dat is wat we zien gebeuren in Polen en Hongarije. Zij misbruiken de noodsituatie om op hele korte termijn een aantal dingen erdoor te drukken die absoluut niet door de beugel kunnen.'

'Voor een goede rechtsstaat heb je een sterk parlement nodig. Het is best mogelijk dat het parlement in crisistijden zegt: "telkens een parlementair debat voeren is tijdverlies, dus we geven volmachten." Maar dat moet beperkt zijn in tijd en parlementsleden moeten waakzaam blijven. Dat is iets wat ik op dit moment in Polen en Hongarije niet zie. Daar is het parlement volledig buiten spel gezet.'

"Als student kan je bij de rectoren aankloppen en proberen krachten te bundelen en zo proberen politici te overtuigen"

'We zien ook dat maatregelen die genomen worden in een noodsituatie zelden worden teruggedraaid. We hebben het gezien in het kader van de terrorismemaatregelen. De regering wilde na de aanslagen een verlenging van de aanhoudingstermijn van 24 naar 48 uur. Ondertussen, zoveel jaar later, zitten we nog altijd met die aanhoudingstermijn van 48 uur en wordt die ook gebruikt voor een kleine kruimeldief.'

U zegt dat noodmaatregelen zelden worden teruggedraaid. Waar bent u in België bang voor?
'Ik vrees vooral dat bij die callcentra een soort databank gaat opgericht worden waarin gezondheidsgegevens verzameld worden die niet voldoende bewaakt zullen worden. We weten ook niet welke gegevens opgeslagen worden, waar ze opgeslagen worden et cetera. Mijn angst is vooral big brother.'

In Hongarije en Polen is de democratie af aan het brokkelen. Dat is ook mogelijk in België. Is dat iets waar u voor vreest?
'Ik sluit dat niet uit voor België. Een belangrijke factor daarin is het middenveld. Die civil society moet de parlementsleden opzwepen door te zeggen "we hebben jullie verkozen om ons te vertegenwoordigen, en dit is wat wij willen".'

'In landen als Hongarije en Polen is er een afbraak geweest van dat middenveld. Ook de persvrijheid is ingeperkt. Het is de combinatie van die verschillende factoren die maakt dat je snel in zo’n situatie verzeild geraakt.'

"Er is geen dag- of nachtopvang, toiletten bij centraal station zijn toe. Dan zie je mensen overdag hun behoefte doen op straat"

'Het is bijvoorbeeld een gevaarlijke trend in de journalistiek dat er veel met freelancers gewerkt wordt. De freelancer is voor de opdracht afhankelijk van de redactie; hij kan de volgende keer niet meer gevraagd worden.'

'En dan de besparingen op Vlaams niveau, waardoor veel ngo’s getroffen worden in hun financiering. Er zijn zelfs vaak verdachtmakingen vanuit de politiek naar het middenveld. Dat zijn voor mij allemaal signalen die duidelijk maken dat we niet de goede richting uitgaan.'

U had het erover dat een gezond middenveld iets kan doen. Wat verwacht u dan van de studentenverenigingen?
'Dat als we zien dat academische vrijheid in gevaar is, jullie als studenten op tafel kloppen en zeggen: "Dit is echt een slechte evolutie." Dat kan je op twee manieren doen: bij de rectoren aankloppen en proberen krachten te bundelen en zo proberen politici daarvoor warm te maken. Of het kan ook rechtstreeks. Door bijvoorbeeld in jullie tijdschrift daar aandacht aan te geven.'

Kan de EU Hongarije dan niet beter op de vingers tikken of sancties opleggen?
'Dat is heel dubbel. Je kan zeggen dat de EU Hongarije eruit moet gooien. Maar als je alle banden verbreekt is er ook geen dialoog meer mogelijk. Zolang Hongarije nog in de EU zit hebben ze het land nog een klein beetje in de hand.'

'Gooi je ze eruit, dan kunnen ze er ook echt profijt uit halen bij hun achterban. "Kijk ze gooien ons eruit, ze hebben het niet goed met ons voor!" Je geeft ze een zondebok die ze makkelijk kunnen gebruiken.'

Bepaalde groepen hebben meer last van de maatregelen dan andere. Welke groepen zijn het meest benadeeld?
'Wat mij een beetje stoort aan die maatregelen, is dat men eigenlijk weinig aandacht heeft gehad voor het feit dat een gelijke maatregel, niet voor iedereen hetzelfde is. De mensen met de minste kansen worden het hardst geraakt. Een alleenstaande moeder die een variabel inkomen heeft, in een klein appartementje zonder tuin woont, is een heel ander verhaal dan een koppel op leeftijd dat in een grote villa met een eigen zwembad en tennisterrein leeft.'

'Ik denk ook aan de daklozen. Er is geen dag- of nachtopvang, de toiletten in het Centraal Station zijn gesloten, alle sociale diensten zijn toe. Dan zie je mensen overdag hun behoefte doen op straat.'

Zonder hoop geen toekomst. Kunt u meer vertellen over blijvende positieve uitkomsten van de crisis?
'Mijn hoop is dat mensen de voorbije weken hebben beseft wat echt van belang is. Dat dat een iets zachtere samenleving gaat geven en dat de grotere solidariteit die ontstaan is blijft.' 'Wat ik ook hoop, is dat de mensen waarde hechten aan mensenrechten. Mensenrechten bepalen ons dagelijks leven in grote mate. We moeten ervoor zorgen dat die mensenrechten worden gerespecteerd.'

Tags:

MENSENRECHTEN OPINIE PRIVACY PUBLICATIES

Bron:

VETO.BE

Reageer

Reacties worden gemodereerd. Onaanvaardbare inhoud wordt niet gepubliceerd.