Ondanks politieke beloftes die het tegendeel beweerden, worden kritische burgers steeds meer de mond gesnoerd met GAS-boetes
13 februari 2024
Met 'Ruimte voor protest' bundelen Liga voor Mensenrechten, Labo vzw en Amnesty International Vlaanderen de krachten om het recht op protest te beschermen op lokaal niveau. In oktober 2024 kiezen we opnieuw onze lokale besturen. Dit is het perfecte moment om de GAS-wetgeving nog eens op de agenda te zetten. En meer bepaald, hoe GAS-wetgeving gebruikt wordt om sociale actie en protest te bestraffen in steden en gemeenten. Lees hieronder ons opiniestuk. Daarnaast willen we in kaart brengen in welke stad of gemeente een GAS-boete uitgeschreven werd voor een niet-aangevraagde actie of protest. Momenteel bestaan er geen gegevens over wie waar een GAS-boete krijgt en met welke argumentatie deze worden uitgeschreven. We zijn ervan overtuigd dat een heel deel GAS-boetes onder de radar blijft. Vaak gaan burgers niet in beroep omdat ze niet weten hoe of geen extra kosten willen riskeren. Enkele sterke cases van burgers die hier tegenin gingen, tonen aan de het loont om hier wel op te reageren. Meld je GAS-boete via gasboetes.be en help ons met jouw verhaal.
Kati Verstrepen is voorzitter van de Liga voor Mensenrechten, Jens Van Lathem is bestuurslid bij LABO vzw en Wies De Graeve is directeur bij Amnesty International Vlaanderen. Met hun initiatief ‘Ruimte voor protest’ verzetten ze zich tegen het gebruik van de GAS-wetgeving om sociale actie en protest te bestraffen in steden en gemeenten.
Onlangs vierde de GAS-wetgeving haar tienjarige bestaan. In die tien jaar verankerde de GAS-wetgeving zich in elke gemeente. Dit met grote gevolgen voor onze mensenrechten, zeker nu er ook GAS-boetes opgelegd worden bij protestacties. Het recht op protest staat onder druk van het federale tot het lokale niveau. Wij vragen gemeenten om dit recht te beschermen en geen GAS-boetes meer te gebruiken in het kader van actievoeren.
De gemeentelijke administratieve sancties, of GAS, laten steden en gemeenten toe om overlast en kleine misdrijven te bestraffen. Zonder dat er een rechtbank aan te pas komt, kunnen gemeenten orde en rust handhaven. Niet de rechter maar een gemeentelijk ambtenaar stelt de inbreuk vast, schrijft de boete uit en staat in voor de inning ervan. Elke gemeente bepaalt zelf wat onder hun lokale GAS-wetgeving valt en dus wat als overlast gezien wordt.
De louter administratieve oplossing voor deze kleine misdrijven opende een gevaarlijk systeem waarin amper nog rekening gehouden wordt met het recht op verdediging of de noodzaak aan een scheiding tussen straf- en administratief recht. Tien jaar geleden werd al fel geprotesteerd tegen de uitbreiding, onder meer met procedures voor het Grondwettelijk Hof. Talloze juridische experten en opiniemakers lieten zich uit over de excessen van deze wetgeving. Want GAS verspreidt zich sluipend, met de belofte dat het enkel beperkte overlast en kleine misdrijven aanpakt die niet door het gerechtelijke apparaat worden opgepikt.
Zo ook als het gaat over het recht op protest. Steden en gemeenten staan onvoldoende stil bij de gevolgen van GAS-boetes. Ondanks politieke beloftes die het tegendeel beweerden, worden kritische burgers steeds meer de mond gesnoerd met GAS-boetes. Bij het invoeren van de GAS-boete voor het negeren van een burgemeestersbevel in april 2018 verklaarde toenmalig Gents burgemeester Daniël Termont zeer stellig dat dit niet tegen actievoerders zou gebruikt worden. Drie maanden later gebeurde dat toch.
Zoals voorspeld werd GAS de voorbije jaren hét instrument om vreedzame sociale actie te bestraffen. Want quasi alle steden beslisten om het niet tijdig aanvragen of melden van protest te kunnen bestraffen met een GAS-boete. Bovendien zorgt de grote variatie aan toelating- of meldingsprocedures voor onduidelijkheid bij de betrokken burgers. Wie de GAS-reglementering van de dertien centrumsteden bekijkt, ziet een spectrum aan goedkeuringstermijnen, gaande van onbepaalde duur (!) tot enkele kalenderdagen.
Vervolgens gebeurt het uitdelen van de GAS-boete ook vaak willekeurig. Bij manifestaties waar tientallen mensen op aanwezig zijn, wordt één iemand uitgekozen die een GAS-boete krijgt. Dat kan ervoor zorgen dat het mensen afschrikt om nog op straat te komen. Dat wordt het ‘chilling effect’ genoemd: iemand onder druk zetten om bepaalde rechten niet uit te oefenen door te dreigen met een sanctie.
Jezelf verdedigen tegen zo een GAS-boete, sinds kort opgetrokken tot 500 euro, gaat moeizaam. Wie niet in aanmerking komt voor een pro-Deoadvocaat betaalt vaak meer ereloon aan een advocaat dan het bedrag van de boete. Eerst moet je sowieso langs bij de ambtenaar zelf die je de GAS-boete heeft bezorgd. Allemaal obstakels om de inperking van het recht op protest te onttrekken aan het toezicht van een onafhankelijke rechter.
Vreedzaam protest mag niet over dezelfde kam geschoren worden als kleine criminaliteit of overlast. Zo is er het recente voorbeeld van Lizz Printz, die in Gent een GAS-boete kreeg voor het niet-aanvragen van een actie. De rechtbank oordeelde evenwel dat Printz geen aanvraag moest indienen omdat het een snelle en spontane reactie was op een actuele gebeurtenis. Dat bewijst dat het loont om te vechten tegen het GAS-systeem, uit principe en om precedenten voor de toekomst te zetten.
Met het oog op de lokale verkiezingen van 2024 staan steden voor de keuze. Zorgen ze voor een onvoorwaardelijke facilitatie van ons recht op protest en halen ze deze uit de toepassing van de GAS-wetgeving? Dan beschermen ze het recht op protest tijdens de politiek en maatschappelijk woelige jaren die op ons afkomen. Doen ze dat niet, dan beschermen ze een instrument dat duidelijk mensenrechten schendt.
Heb je recent of in de afgelopen jaren een GAS-boete gekregen in het kader van een protestactie of manifestatie? LABO vzw, Liga voor Mensenrechten en Amnesty International Vlaanderen willen zicht krijgen op de GAS-boetes die actievoerders krijgen. Meld je GAS-boete via gasboetes.be en help ons met jouw verhaal.
Reacties worden gemodereerd. Onaanvaardbare inhoud wordt niet gepubliceerd.
