Raad van State vernietigt Antwerps straatverbod
01 november 2009
In juli 2005 legde de Liga voor Mensenrechten een verzoekschrift neer bij de Raad van State om de vernietiging te vragen van het Antwerpse straatverbod. Dit verbod is terug te vinden in artikel 291 van de Antwerpse politiecodex die op 19 mei 2005 door de gemeenteraad werd aangenomen. Op 23 oktober 2009 werd het straatverbod door de Raad van State vernietigd.
Bij zware overlast of ernstig verstoren van de openbare orde kon de burgemeester een straatverbod tot 8 dagen opleggen. Het verbod betrof dan één of meerdere straten en kon bij herhaling worden verlengd tot 14 dagen of een maand.
De Liga voor Mensenrechten is verheugd over de vernietiging van het straatverbod door de Raad van State. De Liga ziet hierin een signaal naar de gemeentelijke overheden dat repressie niet het aangewezen antwoord is op overlast. De bestrijding van overlast moet gestoeld zijn op een gedegen sociaal en preventief beleid.
De Liga heeft enkele fundamentele bezwaren tegen het straatverbod:
- Een straatverbod houdt een verregaande vrijheidsbeperking in. Het kan de uitoefening van bepaalde grondrechten (vb vrijheid van vereniging) volledig onmogelijk maken.
- Het is onduidelijk welke gedragingen met een straatverbod gesanctioneerd kunnen worden. Nochtans vereist het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens dat strafbare gedragingen duidelijk omschreven worden.
Een straatverbod kan opgelegd worden wegens 'veroorzaken van zware overlast'. Wat dit precies inhoudt is niet duidelijk. In een omzendbrief over gemeentelijke administratieve sancties worden als voorbeelden aangehaald: het gebruik van grasmachines en zaagmachines op zondag, het buitenzetten van vuilniszakken vóór een bepaald uur, het hinderen van het verkeer door een hond niet aan de lijn te houden, het aanbrengen van aanplakkingen op plaatsen waar dit niet toegelaten is,… Een straatverbod is een te zware sanctie in dergelijke situaties.
- Het straatverbod wordt opgelegd door de burgemeester. In een democratie zijn de vervolging van misdrijven en het opleggen van straffen bevoegdheden van de rechterlijke macht. De gerechtelijke procedures bieden de nodige waarborgen en de parketmagistraten en rechters zijn professionele juristen. De uiteindelijke bestraffing gebeurt door een rechter die onpartijdig en onafhankelijk dient te handelen. Dit is niet het geval voor administratieve sancties. Bovendien is er een hoger beroep bij een onafhankelijke rechter mogelijk.
De Raad van State volgt de Liga in haar redenering dat het straatverbod een sanctie is. De gemeenteraad is enkel bevoegd om de administratieve sancties in te voeren die opgesomd worden in de Nieuwe Gemeentewet. De Raad vernietigt dan ook het straatverbod.
Vandaag de dag tonen politie en lokale instanties een ongezonde belangstelling voor afwijkend gedrag dat feitelijk niet strafbaar is. De scheidingslijn tussen strafbare feiten en onaangepast of maatschappelijk ongewenst gedrag vervaagt zienderogen. Niet het terugdringen van criminaliteit, maar het verminderen van onveiligheid staat centraal. Om de 'gevoelens van onveiligheid' te reduceren richt de aandacht van politie en lokale overheid zich in toenemende mate op 'zichtbare zondebokken': zwervers, prostituees, bedelaars, wildplassers, allochtone hangjongeren, graffitispuiters, spijbelaars, druggebruikers. Politie en lokale overheden laten zich niet langer leiden door concrete misdrijven, maar door risicotaxaties van bepaalde buurten en groepen. Vroeger werd het afwijkende gedrag van minderbedeelde groepen veeleer beschouwd als een 'sociale kwestie'. Nu worden werklozen, allochtone, rondhangende of spijbelende jongeren die in armoedige wijken wonen vlot geclassificeerd als potentiële verdachten omdat ze gevoelens van onveiligheid oproepen en bovendien het risico lopen vroeger of later betrokken te raken bij druggebruik of straatcriminaliteit. Lokaal veiligheidsbeleid krijgt zo stilaan het karakter van angstmanagement.
De Liga voor Mensenrechten maakt zich zorgen over de lokale leefbaarheid van steden en gemeenten, om de maatschappelijke kansen van minderbedeelden en om de mensenrechten in het algemeen. De Liga voor Mensenrechten roept de gemeentelijke overheden het arrest van de Raad van State naar waarde te schatten en te werken aan een preventief en sociaal veiligheidsbeleid.
Reacties worden gemodereerd. Onaanvaardbare inhoud wordt niet gepubliceerd.
